Het leven hangt aan een zijden draadje. Dat wisten we al lang, maar we dachten dat we ons daartegen konden beschermen. Tegen onveilig rijgedrag door steeds stringentere controle op snelheid, op het rijden onder invloed. Tegen mechanisch en menselijk falen door steeds verder doorgedreven controlemechanismes in allerlei vervoerssystemen. Onze maatschappij, zeker onze rijke welvaartsmaatschappijen, leken in toenemende mate een grote mate van zekerheid te verschaffen. Mobiele zekerheid dat men elke dag weer van huis naar zijn werkplek kan reizen in alle veiligheid, zonder noemenswaardig risico. Dat men de wereld rond kan reizen voor werk of vakantie, met een "reis-bediening" die men zich thuis niet kan veroorloven. Het is de thuiskomst die dikwijls veelal ontnuchterend is: waar is dat ontbijt op bed? De veiligheid van onze toenemende mobiliteit is een norm geworden van economische welvaart. Eén van de meest in het oog springende verschillen tussen rijke en arme landen is dan ook vervoersveiligheid. De aantallen ongelukken: auto-, trein, vliegtuigongelukken, zeker in verhouding tot de intensiteit van gebruik, liggen in de meeste ontwikkelingslanden veel hoger.

De vliegtuigaanslagen op het World Trade Centre in Manhattan, met hun moorddadige en vernietigende impact op de rijkste plek ter wereld, stellen plots deze hele veiligheids- en zekerheidsnorm in vraag. Plots wordt voor de ogen van de hele wereld duidelijk dat blijkbaar met eenvoudige wapens vliegtuigen als brandende bommen door kamikaze piloten tegen gewone burgers ingezet kunnen worden, zonder dat er ook maar één waarschuwingssirène luidt. Met Pearl Harbour hebben de vliegtuigaanslagen van vorige week dan ook niets te maken: met de huidige stand van communicatietechnologie zou een verrassingsaanval van het Pearl Harbour type trouwens nooit succesvol zijn. Veiligheid hangt af van de zwakste schakel. In een gecentraliseerde militaire setting is het identifiëren van deze zwakste schakel relatief eenvoudig: veel wordt geleerd van oefeningen, simulaties, soms echte oorlogen - denk aan de Golfoorlog. In een gedecentraliseerde burgermaatschappij zijn de zwakke schakels zoals in het televisiespel "the weakest link" voer voor ex-post analyse. Zoals zich nu alles toespitst op nog meer vliegveiligheid. Of het ons welvaartsgevoel van veiligheid terugbrengt valt te betwijfelen. Zoals steeds weer na catastrofes zal straks blijken dat cruciale informatie te laat, verkeerd werd geïnterpreteerd. Het onvoorstelbare "succes" van het terrorisme in Manhattan lijkt in de eerste plaats het resultaat van het intrinsiek falen van centrale intelligentiesystemen. Echelon ten spijt, zijn militaire "intelligentie" agentschappen zoals de CIA niet in staat in de hooiberg van telefoontjes, faxen, e-mailtjes, van burgers, die essentiële informatie te vinden, die terroristische aanslagen zouden kunnen vermijden. Het is al een vleesgeworden script uit een James Bond film, met een fanatieke boosdoener waarvan niemand precies weet wie hij is en waar hij zich ophoudt, maar jammer genoeg zonder 007, die ons behoedt.

Luc Soete