Nu, meer dan twee maanden na de gebeurtenissen van 11 September begint duidelijk te worden hoe de aanslagen en de daarop volgende economische vertrouwenscrisis in de VS zich internationaal verspreiden en de wereldeconomie in een recessie duwen. Voor de meeste economen passen de aanslagen van 11 September in de gestage groei-neergang van de "nieuwe economie" zoals die zich over het afgelopen jaar heeft voorgedaan. Na 11 September is men goed en wel ontwaakt uit de megalomane groeiverwachtingen van de jaren '90 en de vermeende efficiëntieverbeteringen die de toepassing van de nieuwe, digitale technologie met zich zou meebrengen.

In zekere zin kan inderdaad gesteld worden dat de aanslagen van 11 September het hart van de nieuwe economie geraakt hebben. Intrinsiek in het concept van de nieuwe economie zit immers de veronderstelling dat de transactiekosten van bedrijven dankzij de toepassing van nieuwe digitale technologie sterk verminderd zijn onder meer door "just in time" toelevering, het drukken van kosten van toeleveranciers door ze anoniem tegen elkaar electronisch "uit te veilen" en gebruik te maken van open standaarden zodat de positieve netwerkvoordelen zich doorheen de hele industriële en commerciële keten kunnen verspreiden. Achter al deze voordelen vindt men echter transparantie, globale wereldwijde toegang en bovenal vertrouwen. En juist de aanslagen van 11 September en de daaropvolgende terreurpsychose hebben dat vertrouwen geknakt. Vertrouwen in vreemde, onbekende toeleveranciers houdt nu plots een risico in. Gebruik van open netwerksystemen of het nu vliegtransport of een veilingsite is met openbare informatie over producten houdt risico's in die tevoren niet bestonden of waaraan niet gedacht werd. De wereld is onzeker geworden en het bekende vertrouwde gezicht van de lokale toeleverancier is nu wel zijn eventueel hogere prijs waard. Het is alsof de zekerheidskosten van de anonieme digitale transacties de voordelen van e-commerce in één klap hebben teniet gedaan. Daar gaat dat bijkomende procent "nieuwe" productiviteitsgroei ...

Maar er is ook een alternatieve visie. De nieuwe, digitale economie was tot op heden vooral een fenomeen dat complementair was met traditionele, fysieke economische transacties. Daarom ook de dikwijls geconstateerde vaststelling dat digitalisering leidt tot nog meer vrachtvervoer, nog meer luchtverkeer, nog meer congestie. En daarom ook dat veel Internetbedrijven faalden: ze kregen de logistieke distributie van hun goederen onvoldoende onder controle. In de alternatieve visie vormen de aanslagen van 11 September echter een keerpunt in deze ontwikkeling. Ze brengen plots de echte substitutievoordelen van electronische handel en digitale communicatie naar voor. In de weken na 11 September verdubbelde de Werelbank haar begroting voor videoconferenties. Sinds 11 september doen heel wat telecomfondsen het trouwens aanzienlijk beter op de beurs. Kortom, het zou ook wel eens de doorstart van de nieuwe economie kunnen zijn.

Luc Soete