Change

Benieuwd welk continent de nieuwe president van de Verenigde Staten als eerste zal aandoen. Als Barack Obama zijn belofte van “change” echt wil nakomen, dan zou Afrika als eerste buitenlandse bestemming van een nieuw benoemde Amerikaanse president een echte verandering inhouden. Het zou ook, gezien Obama’s Keniaanse (ik had bijna Keynesiaanse geschreven) achtergrond, ongetwijfeld op begrip kunnen rekenen van de traditionele buitenlandse partners van de VS die de laatste dagen het Obama-team ongetwijfeld plat gebeld hebben met uitnodigingen om toch zo snel mogelijk en als eerste buitenlands bezoek bij hen langs te komen. En het zou ook een enorme opsteker zijn voor Afrika: het continent waar “change” en  “yes, we can” wellicht met het meeste enthousiasme verwelkomd zouden worden. Maar voordat Obama Afrika en de wereld verandert, zal hij al zijn aandacht moeten richten op de financiële crisis die als een smeulend vuur steeds verder woedt. De beurs leek hem in elk geval onmiddellijk met beide voeten terug op aarde te brengen. En ook bij ons lijkt niets de negatieve spiraal te kunnen tegenhouden.

Het moet gezegd, de verantwoordelijkheid van de huidige Amerikaanse president, George Bush, in de crisis zoals die nu woedt, staat buiten kijf. Acht jaar geleden mocht ik hier uiting geven aan mijn frustratie en die van de meeste andere economen toen Bush junior alsnog als president elect verkozen leek te zijn met een verschil van 300 stemmen. Ik zat toen met Bob Solow in Parijs de ongelooflijke politieke soap met de vele hertellingen tot diep in de nacht te aanschouwen tot uiteindelijk Al Gore de handschoen in de ring gooide. Te vroeg zoals later bleek. We waren diep geschokt: hoe konden kiezers zomaar acht jaar historisch ongeëvenaard Amerikaans economisch succes wegstemmen voor iemand als Bush die een economisch rampenscenario voorstelde. Hoe kon ik Solow straks nog serieus nemen als ingezetene van een land dat op Bush stemde, vroeg hij me op de man af. In een moment van gemeenschappelijk troostzoeken, beloofde ik hem geen voet op Amerikaanse bodem te zetten zolang Bush er president was. De meest beroemde one liner van Bush toen was: “If we don't succeed, we run the risk of failure". Dat bleek ook perfect te kloppen: zijn achtjarig presidentschap zal de geschiedenis ingaan als dat van een aanschakeling van dramatische failures. Terugblikkend kan men stellen dat het economie-mirakelmodel van Clinton uit een uniek partnership bestond tussen de Clinton administratie en de voorzitter van de Amerikaanse Centrale Bank, Alan Greenspan. Clinton zou dankzij een restrictief fiscaal beleid ervoor zorgen dat het enorme begrotingstekort omgebouwd zou worden in een begrotingsoverschot dat aangewend zou worden voor aflossing van de staatschuld. Greenspan’s Fed kon zo een laks monetair beleid voeren zodat de private sector gemakkelijk aan bijkomende financiële middelen kon komen, wat zijn uitwerking op groei niet miste. Het Bush beleid van belastingsverlaging en begrotingstekorten druiste daar volledig tegen. Zo betalen we vandaag met zijn allen de prijs van wat mogelijk als de grootste financiële crisis ooit zal omschreven worden. En beterschap zit er nog steeds niet in. Naarmate nu ook bedrijven uit de reële economie de vraag naar hun producten zien wegvallen en hun winsten verdampen, worden ook de groeiverwachtingen steeds verder naar omlaag bijgesteld. De echte klap wordt verwacht tijdens het eerste kwartaal van volgend jaar wanneer de tijdelijke voordelen van de eindejaarshausse weggesmolten zijn en de naakte economische waarheid volledig zichtbaar wordt.

Aan Obama om het allemaal op te lossen... Geen flauw idee hoe hij dit zal doen. Dit jaar sloeg ik de verkiezingen gaande vanuit Moskou. Optimisme over Obama’s verkiezing viel daar niet te bespeuren. Ik zat heel alleen met mijn kortstondige vreugde om Obama’s succes. Mijn Russische collega verwees me naar een Chinees gezegde: “Ambitious the man who has the courage to change the things he can, bright the man who has the serenity to accept the things he cannot change; wise the man who knows the difference.” Te hopen valt dat Obama niet al te wijs is, er valt immers zoveel te veranderen... 

Luc Soete

11 november 2008