Cherchez la femme...

Was het omdat het begin deze week de internationale dag van de vrouw was, niemand die het echt weet, maar politiek Nederland staat plots in rep en roer én in het teken van het gezin. De beslissing van Camiel Eurlings, ook al is hij nog kinderloos om prioriteit te geven aan het eigen privé leven kon nog enigszins geplaatst worden. Zuid-Limburg ligt nu eenmaal ver weg van het Haagse politieke centrum en Zuid-Limburg heeft ook zo zijn aantrekkingskracht, vooral voor autochtone Limburgers. Terwijl universiteitssteden als Maastricht en Heerlen er maar niet in slagen studenten na hun afstuderen hier te houden, is Zuid-Limburg voor vele ouderen de ideale plek om van het pensioen te genieten én voor jonge koppels die een gezin willen stichten in een minder stressvolle omgeving dan de Randstad. Maar Wouter Bos’ beslissing om vlak vóór de verkiezingen prioriteit te geven aan zijn drie kinderen valt moeilijker te plaatsen. Misschien dat mevrouw Bos met wat al te veel bewondering reageerde op Camiel’s besluit. Het is algemeen bekend dat vrouwen veel beter zijn in multi-tasking dan mannen. En zowel Camiel als Wouter zijn gepassioneerde politici: politiek bedrijven wordt er al snel als exclusief ervaren. Misschien dus echt tijd voor een vrouwelijke premier die politiek weer weet te relativeren. Maar hier wil ik het hebben over iets heel specifieks: het stemmen op politici. 

Politiek is een sector die in toenemende mate gekenmerkt wordt door achteruitgang eerder dan vooruitgang.  De afgelopen gemeenteraadsverkiezingen waren hier een mooi voorbeeld van. Vier jaar geleden mocht nog in tal van gemeenten gestemd worden met een stemcomputer. Na de succesvolle lobby van de actiegroep wijvertrouwenstemcomputersniet besloot de Nederlandse overheid stemcomputers in de ban te doen en terug te grijpen naar het oude, vertrouwde rode potlood. Wel, we zullen het geweten hebben… 

De actiegroep wijvertrouwenstemcomputersniet had destijds natuurlijk wel een punt. De stemcomputers waren hacker- en fraudegevoelig, er waren vragen over privacy en het hertellen van stemmen was niet mogelijk. Democratie in een omgeving van toenemend wantrouwen legt steeds meer nadruk op controle. De transparantie van een papieren stembiljet dat door verschillende partijen bekeken, herbekeken, geteld en hergeteld kan worden, past op het eerste zicht ook veel beter bij democratie dan een zwarte doos die om 21:01 dé uitslag geeft waartegen geen beroep meer mogelijk is. Naarmate het politieke wantrouwen hoogtij viert, neemt ook het technologische wantrouwen toe. Maar het principe van vooruitgang is nu juist dat bestaande problemen de drijfveer vormen voor verbeteringen. En dus bood Nedap, het bedrijf dat destijds de stemcomputers leverde, in twee gemeenten: Doetinchem en Groenlo de kiezers de mogelijkheid hun stem naast de papieren potloodversie ook middels een verbeterde stemcomputer uit te brengen dat als extraatje een print-out aanleverde dat dan door een 'stemmenteller' weer ingelezen kon worden. Omslachtig maar een systeem dat wel de mogelijkheid biedt tot hertellen. En de resultaten van de stemcomputer klopten ook perfect. Toch verwacht ik niet dat op korte termijn verbeteringen in stemcomputers het zullen halen.

Uiteindelijk biedt de stemcomputer een voordeel waar de media niet op zitten te wachten. Een definitieve finale uitslag hebben van verkiezingen enkele minuten na de sluiting van het laatste stemlokaal, is als een kaassoufflé die juist als je hem uit de oven haalt als een kaartenhuisje in elkaar zakt. Weg, de mogelijkheid om miljoenen kijkers uren lang in spanning te kunnen tracteren op analyses, op een eerste, tweede, derde prognose, op ingewikkelde berekeningen van mogelijke kamerzetelverdelingen, op reacties van winnaars en verliezers op eerste, voorlopige uitslagen. Verkiezingsnachten zijn verworden tot de gemeenschappelijke hypemomenten van journalisten en politici. Momenten waarop de creativiteit van politici zich ten volle kan ontplooien in het eigen gelijk hebben of verongelijkt voelen.

Zo blijft ons kiesstelsel gevrijwaard van enige vooruitgang. Meer nog: aan dit ritme van achteruitgang stuurt de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa – de OVSE – straks onafhankelijke waarnemers om de verkiezingen van 9 juni in Rotterdam te controleren. En bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen staat in elk stembureau zo’n grote inktpot waar na het stemmen elkeen zijn wijsvinger in mag steken. Er zijn immers nog steeds zo’n 200.000 mensen, vooral ouderen die nog steeds geen geldige identificatiepapieren hebben. Zoals het Friesch Dagblad het na de afgelopen verkiezingen stelde: “Deze mensen werden nu uitgesloten van hun democratische recht. Dit is een vorm van ambtelijke haarkloverij die nog erger is voor de democratie dan de misstanden in Rotterdam.” Kortom, het kan altijd nog erger...

Niet echt een omgeving waar je een gezin in ideale omstandigheden kunt opbrengen. Dat Camiel als afgestudeerde technisch bedrijfskundige uit de politiek stapt, valt dan ook, als je het mij vraagt, goed te begrijpen. Misschien dat hij straks, terwijl Bos op de kinderen thuis let, als burgemeester van Maastricht of Valkenburg de oproep van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters ondersteunt om eindelijk werk te maken van verbeteringen in stemcomputers. Ook de politiek heeft nood aan vooruitgang.

Luc Soete

13 maart 2010