Aan de boorden van de Maas ligt een oude provinciale stad, gebouwd op een oorspronkelijk Romeins kampement ter bescherming van de eerste, stroomafwaartse brug over de Maas, genaamd Mosae Trajectum: de Maas overbruggend, in de volksmond Maastricht. De Romeinen waren gewiekste wegenbouwers. Hun omvangrijk legerkampement lag in Tongeren waar de lokale Belgische galliër Ambiorix en zijn Eburonen hen het leven zuur maakte, althans volgens de Belgische geschiedenisboekjes. Trouwens niet alleeen aan de Vlaamse kant, ook aan de Waalse kant waren er van die Belgische stammen die de Romeinen armlastig maakten. Voor meer detail zie Asterix en de Belgen. Maar ik wijd uit.

Als je aan de oostkant, zo'n wilde winterrivier als de Maas tegenkwam, dan stak je die logischerwijs pas over wanneer je de rivier op zijn goeie momenten min of meer te voet kon doorwaden. En zo werd Maastricht vereenzelvigd met het overbruggen van de Maas. Een brug die west en oost met elkaar verbond, maar de stad ook onverdedigbaar maakte want gemakkelijk bereikbaar via de Maas, met grote rampen toen de brug instortte en vele processiegangers in het Maaswater verdronken. Of toen Maastricht na de Nederlandse annexatie in 1839 afgesneden werd van haar levensader: het kanaal tussen Maastricht en Luik. Voor de wenkbrouw fronsende lezer verwijs ik even naar de subtitel van mijn stukje "histoire à la belge"... Maar ik ga verder. Maastricht heeft dus nogal wat vandoen met zijn brug en het Maaswater. Eén van mijn collega's schreef ooit eens dat een stad slechts karakter heeft als er een grote rivier doorloopt. Hij dacht daarbij aan Parijs, London, Antwerpen en uiteraard Maastricht. In Nederland hebben in deze interpretatie heel wat steden klasse, maar het was mijn collega vooral te doen om aankomende studenten rationeel onderbouwde argumenten te geven om niet naar het saaie Tilburg of Eindhoven te gaan maar eerder naar Maastricht te komen. In Maastricht ligt de universiteit dan ook nog eens aan beide kanten van de Maas, zoals het universitaire logo zo prangend illustreert. Maar ik wijd opnieuw uit.

Wat zeker is, is dat over de jaren heen de rivier met zijn dagelijkse vracht aan duizenden kuub water dwars door de stad, de politiek, de stadsontwikkeling, de kijk op de wereld, of die nu stroomafwaarts of stroomopwaarts ligt, danig heeft beïnvloed. En Maastricht zou Maastricht niet zijn moest het niet wat "couleur locale" toevoegen. Zo werd de rechteroever, "rive gauche" gedoopt, je moet je immers onderscheiden van Parijs. En werd iemand met de toepasselijke naam van Van de Water benoemd tot directeur van de Maastrichtse Nutsbedrijven. Anderzijds werd het provinciehuis letterlijk in de rivierbedding van de Maas gebouwd om de ambtenaren meer voeling te geven met de Maas die dan toch zowat het enige is dat de provincie van Zuid tot Noord bijeen houdt, en de provincie-ambtenaren ongetwijfeld ook aanspoort tot nog meer noeste arbeid - zie de uitdrukking "het water staat de provincie aan de lippen". Het waterleidingsbedrijf WML daarentegen verhuisde 100 meter van de ene kant van de rivier naar de andere om zo zijn verbondenheid met water nog beter te illustreren. En intussen werd de ENCI provinciale vergunningen toegekend om grondwater naar believen te pompen om in de Maas te lozen. Je weet maar nooit: de rivier zou eens kunnen droogvallen. Stroomafwaarts werden dijken verhoogd en geldt nu een absoluut verbod op het bouwen van woningen in de rivierbedding. De Maas zou er vrij de natuurlijke rivierbedding moeten terugvinden. Een moderne, aangepaste waterversie van "après Maastricht, le deluge".

Maar nu plots lijkt de klimaatverandering niet alleen in den Haag maar ook in Maastricht genadeloos toe te slaan, althans in de berichtgeving. Er gaat geen dag voorbij of de krant maakt melding van de instorting van stukjes wegdek omwille van wateroverlast en begevende rioleringen, De ondergrondse parkeergarages gebouwd op Céramique vlak naast de Maas en rechtstreeks in de natuurlijke loop van grondwater van de hoger gelegen heuvelland ten oosten van Maastricht, beginnen één na één te lekken bij hevige regenval. Of ze nu een Franse, Italiaanse of Nederlandse naam meegekregen hebben, het doet er niet toe. Bestaande ondergrondse garages zoals op het Vrijthof die sinds tientallen jaren kermisattracties allerhande konden torsen, blijken plots niet langer in staat te zijn het gewicht van het grote rad van Winterland te dragen en moeten gestut worden. Ik ben geen bouwexpert, maar het is duidelijk dat men van ondergronds bouwen in het Maastrichtse stadhuis geen kaas gegeten heeft. Dat belooft als men straks met de ondertunneling van de Maasboulevard op de "rive droite" begint, om niet te spreken over de ondertunneling van de A-2 op de "rive gauche". Sprinklers zullen niet in de tunnel geplaatst moeten worden, dat scheeelt al wat in de kostprijs, maar toch het is niet echt een veilig systeem.

Maar waar de stad zich wél gelukkig mee mag prijzen is haar vooruitziend bestuur en vooruitziende topambtenaren. Precies op tijd kon burgemeester Houben zijn handtekening zetten onder de verkoop van de Maastrichtse Nutsbedrijven aan Essent dat nu, een half miljard lichter, de lekken zal mogen dichten. U mag zelf inschatten wanneer we dit in onze portemonnaie zullen voelen. Topambtenaar Huub Smeets, indertijd bezieler en bedenker van het Maastrichtse paradepaardje Céramique, waagde de overstap naar Vesteda dat nu opgescheept zit met de lekkende ondergrondse garages op Céramique. Hebben ze bij vesteda direct eerste hands expertise voorhanden. Eind dit jaar gebeurt hetzelfde met topambtenaar Theo Thuis die straks bij Q-park het beheer van de Vrijthofgarage in zijn portefeuille krijgt. Begrijpelijk dat men zich nu bij de gemeente plots grote zorgen maakt over instortingsgevaar onder winter- en straks kermisgeweld. Kortom, Maastrichtse politiek op zijn best: een nieuwe vorm van publieke-private samenwerking. Maastricht stuurt zijn topambtenaren uit: ondergronds. Mosae subterraneum.

Luc Soete