Vorige week werd ik aangereden. Een automobiliste stond netjes te wachten om mij voorrang te verlenen, zo dacht ik, tot ik volledig voorbij gefietst zou zijn. Maar net toen ik voor haar langs kwam besloot ze toch het kruispunt op te rijden. Ze reed me van achter aan, ik viel en kwam er met de schrik van af, mijn fiets had een flinke deuk en ik kon te voet verder. De automobiliste was tien keer meer geschrokken. Ze had me niet gezien; was op weg naar het ziekenhuis waar een vriendin juist overleden was. Ze was erg in de war en uiteindelijk was ik degene die haar stond gerust te stellen. Gelukkig, realiseerde ik me, was ik geen advocaat en sloot het gesprek af met haar moed toe te wensen in het ziekenhuis. Ik moest hoe dan ook denken aan het televisiespotje van Centraal Beheer, U weet wel van "even Apeldoorn bellen", met in de hoofdrol vader en zoon Moszkowicz.

De bedoeling van het spotje, zo had ik die morgen in de krant gelezen, was de kijker te overtuigen toch maar een verzekering te nemen bij een heel goede verzekeringsmaatschappij zoals Centraal Beheer, want je weet maar nooit, je zou eens een aanrijding kunnen krijgen met een advocaat, erger nog met Nederland's beroemste koppel van strafpleiters. In het spotje dat tot deze week liep, wordt aangetoond hoe een relatief kleine aanrijding zonder enige materiële schade met de Jaguar van de Moszkowicz, je alsnog met het risico kan opzadelen straks vervolgd te worden als veroorzaker van een whiplash bij Moszkowicz junior. De Whiplash Stichting Nederland was er als de kippen bij om klacht in te dienen bij de Reclame Code Commissie. De geveinsde whiplash zou kwetsend zijn voor whiplash-patiënten. Ik wens de stichting veel succes: met de Moszkowicz als pleitbezorgers voor Centraal Beheer, hebben ze in de logica van het spotje weinig kans, tenzij ze zelf een goede juridische verzekering hebben. En het realiteitsgehalte van de reclamespotjes van Centraal Beheer is, om het eufemistisch uit te drukken, niet altijd zeer hoog. Het steeds weer terugkerende grappige idee is immers uit te pakken met onwaarschijnlijke, ludieke voorvallen, waarvoor Centraal Beheer wellicht nog nooit een cent heeft moeten neertellen.

Nee, wat bij mij meer vragen oproept, is de visie van de Nederlandse Orde van Advocaten dat het spotje het aanzien van het vak van advocaat niet zou schaden. Met het verrassende beeld, de twee Moszkowicz uit hun auto te zien stappen, wordt immers gesuggereerd dat je je beter goed verzekert want je weet maar nooit: je kunt een advocaat tegenkomen. En tegen advocaten, vooral strafpleiters van het allure van Moszkowicz, maak je geen kans. Zij winnen immers alles, ook al is het eventueel niet terecht zoals in het spotje gesuggereerd. Als advocaat zou ik wel degelijk vinden dat dit mijn beroep in een slecht daglicht plaatst. Van gerechtigheid is immers geen sprake.

Het spotje past echter in de toenemende trend tot vervolging en eisen tot schadeloosstelling in onze maatschappij, ongeacht of die al dan niet terecht zijn. Begrip voor de andere mag men vooral niet tonen en risico's worden niet meer genomen tenzij men goed verzekerd is. En zo bloeit en groeit de verzekeringsbranche en meer algemeen de juridische sector. Relaties, ideeën, overeenkomsten worden beter altijd contractueel vastgelegd. Kortom: vertrouwen kost geld. Het is beter altijd het slechtste te verwachten van je medemens. Francis Fukuyama in zijn boek Trust: the social virtues and the creation of prosperity toont aan hoe belangrijk vertrouwen als vorm van "sociaal kapitaal" wel geweest is voor onze economische ontwikkeling. Wantrouwen en de toenemende trend tot verzekering in al ons handelen komt dan ook in velerlei opzichten overeen met een juridische wurging van onze toekomstige welvaart. Als U volgende keer een aanrijding hebt met de Moszcowicz bel dan liever niet Apeldoorn, maar stap op Max af en vraag hem hoe het is met zijn tuba en vertel hem dat je ook bij Pierre Zenden judo traint. Misschien eindigt het nog met een gezellig onderonsje in een café op het Vrijthof.

Luc Soete