Dames en Heren, als je de respectabele leeftijd van 400 jaar bereikt hebt, vier je dit groots…
En dat heeft de Rijksuniversiteit Groningen, Groningen, Leiden en ook de rest van Nederland (en de wereld) laten weten. Ik zeg dit als Rector van een universiteit die binnen twee jaar pas zijn 40-jarig jubileum mag vieren. Ik sta hier dus toch wel met enige schroom, maar uiteraard bijzonder leergierig…
Na Leiden is de RUG de oudste, nog bestaande, universiteit van Nederland en de enig overblijvende Rijksuniversiteit. Alles is belangrijk in dit zinnetje. Immers, na Leiden, werd in 1585 de universiteit van Franeker opgericht, gevolgd door de universiteit van Groningen in 1614, nu 400 jaar geleden.
De feestelijke vieringen begonnen dit jaar op 15 mei met de opening door Koning Willem-Alexander van het 400 jaar lustrumprogramma ‘4∞’ (‘For Infinity’), het einde is in principe niet in zicht. Ik denk trouwens dat Willem-Alexander die leuze van de RUG had moeten overnemen voor zijn eigen tweehonderd jaar koninkrijk: 2∞: ‘To infinity’…
Destijds, zo leert ons de Groningse overlevering, precies twintig jaar nadat er een einde was gekomen aan de Spaanse overheersing, ging de universiteit in 1614 van start met vier faculteiten: Protestantse Godgeleerdheid, Rechten, Geneeskunde en Filosofie. De universiteit telde ongeveer honderd studenten, waarvan de helft, net als rector magnificus Ubbo Emmius, uit het buitenland kwam. De Walk for Infinity, die afgelopen maand plaats vond, was geïnspireerd op het leven van deze beroemde Oost-Friese geleerde [Ubbo Emmius 1547-1625], de eerste rector magnificus van de Groningse universiteit. De route startte bij zijn geboortehuis in Greetsiel in Oost-Friesland en eindigde bij het Academiegebouw in Groningen. Emmius schreef een standaardwerk over de geschiedenis van de Friese Landen en publiceerde ook afzonderlijke beschrijvingen van Oost-Friesland en Groningen.
Het buitenland ligt in Groningen, juist zoals in Maastricht, vlakbij. En daar waar jullie het hebben over Oost-Friesland als buitenland, hebben wij het over West-Limburg als buitenland. En daar waar jullie de Friezen en Drenten, als inwoners van het nabije ommeland, meer genegen zijn, zie onder meer de Friese en Drentse vlag naast de Groningse op het Academiegebouw, dan omgekeerd, zijn wij in Maastricht onze Vlaamse en Waalse buren ook meer genegen dan omgekeerd.
De Friezen hebben natuurlijk wel enig recht van spreken. Zoals hierboven al vermeld, Groningen kan dan wel, na Leiden, de oudste universiteit zijn van Nederland, de universiteit van Franeker bestond al zo’n 30 jaar eerder. Maar Franeker was niet “for infinity”. En daar heeft zelfs Groningen van geleerd… Het einde van de universiteit van Franeker werd ingeleid in 1785, toen bij de viering van het tweehonderdjarig bestaan stadhouder Willem V verstek liet gaan.
Het Groningse lustrumprogramma “For Infinity” is niet alleen tijdloos, het is ook veelzijdig. Een muziektheaterspektakel “Voor Eeuwig” als coproductie met het Noord Nederlands Toneel, een musical over het leven van Aletta Jacobs, een Gift for Infinity-evenement, het “400 dagen voor 400 vragen project”, een nacht van kunst en wetenschap, een film over het studentenleven en voor ons, oudjes het Actief Oud is Goud actieprogramma. Tentoonstellingen in het Universiteitsmuseum, de Der Aa-kerk en het Groninger Museum. Een conferentie met 40 klassieke Europese Universiteiten over de (klassieke?) toekomst van de universiteit. Het grootste studentengala ooit. Een optocht – een maskerade over de RUG en de stad met inwoners van de stad Groningen gemaakt. Roei- en loopevenementen. En er werden zoals we met zijn allen konden gadeslaan vandaag/gisteren liefst 10 eredoctoraten uitgereikt…
Kortom, het bekende Groningse devies is: “’t kon minder” zal ongetwijfeld de organisatoren ook in dit geval geïnspireerd hebben.
Maar ja, tegenwoordig telt de RUG wel negen faculteiten, 5.000 werknemers en 30.000 studenten met een jaarlijkse omzet van meer dan een half miljard euro. En vorige maand nog twee Spinoza prijzen!
De Rijksuniversiteit Groningen is ook de enige overblijvende Rijksuniversiteit. Als alumni van een Rijksuniversiteit iets dat me nauw aan het hart ligt.
Een Rijksuniversiteit was oorspronkelijk in Nederland én België een openbare universiteit die uitging van de rijksoverheid; ingericht, bekostigd en ook bestuurd door de rijksoverheid. In het zuidelijke deel van het toenmalige Koninkrijk der Nederlanden (nu België) werden door koning Willem I in 1817 drie rijksuniversiteiten ingesteld, te Gent, Leuven (de oude Universiteit aldaar was in 1797 gesloten) en Luik. In de Noordelijke Nederlanden werden in dat jaar de al bestaande universiteiten te Leiden, Utrecht (in 1810 tot een “école secondaire” gedegradeerd) en Groningen als rijksuniversiteit ingesteld. Na de Belgische, wat zeg ik Brabantse, Omwenteling werd in 1835 de rijksuniversiteit te Leuven opgeheven en de huidige Katholieke Universiteit Leuven opgericht. Later toen de bevoegdheid over het onderwijs overgedragen werd van de nationale overheid naar de Vlaamse en Franstalige Gemeenschap, verdween het voorvoegsel "rijks-" uit de namen van de Belgische instellingen.
In Nederland daarentegen werd in 1976 een nieuwe rijksuniversiteit opgericht… de Rijksuniversiteit Limburg zodat er uiteindelijk vier universiteiten waren die de term "rijksuniversiteit" in de naam van de instelling vertaald zagen, maar ook hier was het niet 4∞…
Sinds de jaren negentig blijft alleen nog de Rijksuniversiteit Groningen over…
Een vierhonderd jarige rijksuniversiteit van een koninkrijk dat dit jaar pas zijn tweehonderd jaar viert.
Met aan het hoofd van deze op twee na grootste universiteit van Nederland een… collega econoom Elmer Sterken.
Tussen econoom rectoren bestaat een alliantie die er grosso modo uit bestaat de respectievelijke Colleges van Bestuur zo nu en dan wat economische principes en wijsheden bij te brengen... Ik citeer even Elmer uit een recent interview: “uit enquêtes blijkt dat er nog ontevredenheid bestaat onder internationale studenten over de huisvesting en het eten. Klachten over het eten kan je wellicht makkelijk wat aan doen, door je restaurants anders in te richten…”. Toegegeven: dit inzicht zou mij b.v. volledig ontgaan zijn en neem ik zeker mee naar huis.
De problematiek rond de huisvesting van de buitenlandse gasten is, volgens Elmer echter complexer. Ik citeer opnieuw: “Internationale studenten verwachten vaak na aankomst een sleutel te krijgen van een woning op de campus van de universiteit. In plaats daarvan komen ze terecht in een wat schimmig intermediatiecircuit. Het heeft zodoende ook te maken met het managen van verwachtingen”.
Het managen van verwachtingen…
Elmer is niet alleen econoom hij is ook sport statisticus… Economische sport statistici hebben leren leven met het managen van verwachtingen. Uiteindelijk zijn er immers drie mogelijke verwachtingen: een correcte verwachting en dus ook voorspelling. Bewijs van de wetenschappelijke waarde van economisch inzicht: wat het CPB niet lukt, kunnen sport statistici wel… Probleem is natuurlijk dat dit type van onderzoek omdat het zo strookt met de verwachtingen weinig nieuwswaarde heeft. Wat we weten wordt nu ook bevestigd door de economen. Dat het nu komt van de Rector van Groningen geeft ongetwijfeld de uitkomst nog wat meer autoriteit, maar dat is het zo wat…
Een overschatting: de sporters hebben duidelijk gefaald. De hoge verwachtingen werden niet ingelost. De fout ligt uiteraard bij de sporters, niet bij de sport econoom of het gebruikte model. De economische analyse wordt een nuttig hulpmiddel voor de maatregelen die genomen moeten worden om volgende keer een nieuw sport “fiasco” te vermijden of verwachtingen bij de Nederlandse bevolking bij te stellen. Systematische overschatting dient natuurlijk te leiden tot een aanpassing van verwachtingen bij de burger (vergrijzing en ontgroening, opkomende nieuwe landen, te weinig sport op school, etc.)… “economisch” gezien zou Nederland echter veel beter moeten scoren.
Een onderschatting: de sporters hebben uitmuntend gepresteerd, beter dan de economische verwachtingen. Waarom? Omdat de andere landen wellicht minder goed voorbereid waren, de buitenlandse sporters oververmoeid waren, Nederland zijn sportfaciliteiten veel beter op orde heeft dan de andere landen, en er een lichting is van unieke talenten. Zelfs de economen hadden dit succes niet voorspeld!
Ik denk dat sport statistiek en de economische analyse van sport, het eeuwige leven heeft: Elmer’s lijst is indrukwekkend, en noteert U ook, over de jaren heen, het toenemende affirmatieve: “Wie gaan er winnen in Salt Lake City?” (2002), Wie gaan er winnen in Athene? (2004) Wie gaan er winnen in Turijn? (2006) De Winnaars van Beijing (2008), Wie er gaan winnen in Vancouver? (2010), De winnaars van de Olympische Zomerspelen van Londen (2012), De winnaars van Sotsji (2014). Kortom sport winnaars “for infinity”.
Het recente Sotsji lag natuurlijk wat gevoeliger: 14 medailles voorspellen terwijl het er 24 werden. De lokale Groningse journalist schreef: “Wie ook de foutmarge wel wat zou mogen opschroeven zijn onze rector Elmer Sterken en collegae. Want Nederland presteerde stukken beter dan de ‘optimistische verwachting’ van Sterken et al. ‘Maar’, zegt Sterken, ‘wij voorspellen de hele medailletabel en bekijken dus alle landen. Onze kwaliteitsmaatstaf is niet hoe ver we van de realisaties afzitten, maar hoe goed we het doen ten opzichte van andere voorspellers. Onze voornaamste concurrent is altijd Sports Illustrated.’ Als we dezelfde kwaliteitsmaatstaf zouden gebruiken bij tentamens, zou ik ongetwijfeld meer studiepunten hebben gehaald.” [Einde citaat]
Beste Elmer, ik kijk naar deze indrukwekkende lijst van sportvoorspellingen met veel ontzag.
In Limburg, heeft de vorige gouverneur ooit het overmoedige idee geopperd dat gezien vergrijzing, ontgroening, de opkomst van andere voetbalsteden in het Noorden zoals Zwolle, Leeuwarden, Almelo, Heerenveen… het misschien nuttig ware tot één Limburgse voetbalploeg te komen dan de vijf toen nog potentieel eredivisie waardige clubs: MVV, Fortuna Sittard, Roda JC, VVV, die Limburg rijk was.
Over het managen van verwachtingen gesproken: pek en veren waren zijn lot: vergruisd tot en met… Als Rector van een universiteit die toen ze opgericht werd Rijksuniversiteit Limburg heette terwijl ze een Maastrichtse universiteit was, en nu een Universiteit Maastricht in Limburg probeert te zijn, kruipen mij toch wel wat koude rillingen over de rug dat ik hetzelfde lot zal ondergaan… Niet Karl [Dittrich]?
Kortom, enig sportadvies van Elmer zou mij bijzonder goed uitkomen.
Zo kom ik als vanzelf op de vraag die iedereen zich hier vanavond stelt…
Hoe kan het dat een sportstatisticus op de avond van de viering van de 400-jaar van zijn instelling de World Cup voetbalwedstrijd Nederland-Spanje organiseert?
Ik heb zelf vroeger ook heel wat economische opinies [analyses zou een te groot woord zijn] geschreven over voetbal. Niet dus zoals Elmer over aantallen medailles maar over winnende voetbalteams…
Vier jaar geleden schreef ik zelf een, in Limburg, zeer invloedrijke bijdrage, als zeg ik het zelf, getiteld “Luc, de Octopus”, waaruit ik me “zelfciteer”:
“…ik begin toch steeds meer te denken dat ik gezegend ben met de gave van Paul, de octopus die tot op heden alle Duitse, ik zeg wel Duitse, voetbalwedstrijden correct voorspeld heeft. Natuurlijk kan ik niet bogen op Paul’s instinctgevoel, ik moet het eerder hebben van economisch doorzicht waardoor ik plots de interne logica van voetbaloverwinningen zie. En ook toegegeven: Paul’s record is indrukwekkend. Tijdens het EK in 2008 goed in 70% van de gevallen, nu een score van 100% althans tot op de dag van vandaag. Paul lijkt over de jaren heen geleerd te hebben zijn zesde voetbalzintuig verder te verfijnen zonder ook maar naar één wedstrijd gekeken te hebben. Kortom, een inspiratie voor ons allen.
Maar nu ik. Bij mij ligt het natuurlijk ingewikkelder. Vier jaar geleden, tijdens de vorige WK spelen in Duitsland, bracht ik … een economische analyse van wat er mis was met het toen toch vrij zure voetbalavontuur van Nederland in Duitsland. Wat was er gemeenschappelijk aan de vier kwartfinalisten van het WK voetbal toen, vroeg ik mij af. Antwoord: de vier kwartfinalisten van 2006 waren alle vier euro landen. En niet zomaar gewone eurolanden. Het waren vier eurolanden: Duitsland, Frankrijk, Italië en Portugal die juist niet voldeden aan de eisen van het Europese … groei- en stabiliteitspact! Duitsland verwachtte toen een begrotingstekort van 3,1% en een staatsschuld van 68,9%; Frankrijk van 3,0% en een staatsschuld van 66,9%; Italië een tekort van 4,1% en een staatsschuld van 107% en Portugal een tekort van 5% en een staatsschuld van 68%. Maar er waren destijds ook twee euro landen die wél voldeden aan de Europese begrotings- en staatsschuldregels en die de kwartfinales niet haalden. En wie waren dat? Precies: onze twee finalisten van de WK 2010!
Nederland had [toen in 2006] een begrotingstekort van 1,2% en een staatschuld van 51,2% en Spanje toen met een begrotingsoverschot van 0,9% en een staatschuld van 40%. Ik concludeerde dan ook dat gele of rode kaarten in de economie het omgekeerde effect hadden op succes in voetbal. Waarom dat precies het geval zou zijn, wil ik hier niet weer uit de doeken doen. Wel zal duidelijk zijn waarom nu Nederland en Spanje in de finale zitten... euro discipline werkt met vier jaar vertraging op voetbaluitslagen! Vier jaar geleden, in 2006 dacht ik dat er sprake zou zijn van een onmiddellijk effect. Een euroland, zeg Italië, zit tot over zijn oren in de schulden, heeft niets meer te verliezen, de toekomst van burgers en voetballers ziet er belabberd uit, wat doe je dan? Dan zet je alles in op voetbal en wil toch vooral genieten van die enkele kortstondige momenten van geluk: carpe diem. Maar die redenering was te kort door de bocht. Nu heb ik het door: de euro werkt met vertraging… Griekenland noch Portugal hadden deze keer [in 2010] een kans, en over vier jaar [in 2014] hebben ze nog minder kans. En ook het feit dat Italië en Frankrijk er deze keer [in 2010] onmiddellijk uitgekegeld werden, was niet meer dan logisch. Kortom, ik kan U nu hier voorspellen dat in 2014 geen enkel euroland de WK finale zal halen, tenzij natuurlijk de euro tegen die tijd zelf het onderspit gedolven heeft.” [Einde citaat]
En nu Elmer!
Ik heb Elmer Sterken vanmorgen gevraagd mij zijn voorspelling “De Winnaars van Rio” in een enveloppe te overhandigen. En ik doe die nu open…
En de winnaar van het WC2014 in Brazilië is… “Italië”! Italië dat van Brazilië wint in de finale, in de halve finale van Argentinië en in de kwartfinale van… Nederland! Wel we zullen zien.
Beste Elmer, mag ik in naam van alle Rectores Magnifici van dit land, jou en je Rijksuniversiteit Groningen van harte feliciteren met dit fantastische lustrum “4∞”. Het was een weergaloos evenement.
Zoals je zelf ooit gesteld hebt, is Groningen de stad waar studenten graag gaan studeren om zo ver mogelijk weg te zijn van hun ouders te zijn. Voor ons, Rectores uit de ommelanden, is Groningen de stad waar wij dolgraag mee komen vieren om zo ver mogelijk weg te zijn van onze studenten!
Mag ik ook je echtgenote Denise Akkermans, in deze felicitaties betrekken met een bos bloemen. Elke dag maar weer hopen dat Elmer niet in de trein naar huis in Apeldoorn in slaap is gevallen… en in Schiphol landt.
Luc Soete
13 juni 2014
|